Uzależnienie jest procesem, podczas którego substancja uzależniająca lub realizacja danego zachowania coraz bardziej przejmuje kontrolę nad naszym życiem. Poświęcamy coraz więcej czasu na to zachowanie, wydajemy na nie coraz więcej pieniędzy. Nagle okazuje się, że ludzie i czynności, które kiedyś sprawiały nam przyjemność liczą się coraz mniej. Pojawia się kompulsywne (przymusowe) pragnienie kontynuowania tej czynności, pomimo jej negatywnego wpływu na codzienne funkcjonowanie.
Posłużę się przykładem, aby wskazać w jaki sposób może się rozwijać uzależnienie od gier komputerowych. Na tą formę uzależnienia narażone są szczególnie osoby młode, które wykazują deficyty w obszarze nawiązywania relacji interpersonalnych, radzenia sobie ze stresem (zazwyczaj stosują strategie ucieczkowe), jak również z zaburzeniami lękowymi, nastroju.
Łukasz osiągał bardzo dobre wyniki w nauce, był zdolny, więc bardzo dużo informacji zapamiętywał na lekcji, w domu bardzo szybko odrabiał zadania domowe. W wolnym czasie spotykał się z kolegami, bardzo lubił grać w piłkę nożną. Problemy zaczęły się w V klasie szkoły podstawowej, kiedy chłopiec dostał na urodziny komputer. Od przyjaciela usłyszał o nowej grze komputerowej, w którą w tamtym okresie grało wielu jego rówieśników. Łukasz również zaczął w nią grać, stopniowo poświęcał na nią coraz więcej czasu. Prosił rodziców o dodatkowe pieniądze, aby kupować kolejne dodatki do gry. Do późnych godzin przesiadywał przy komputerze. Rano często był niewyspany i trudno mu było skupić sie na lekcjach. Chłopiec miał coraz mniej czasu na kontakty z przyjaciółmi, zaczął zaniedbywać swoje hobby, przestał wychodzić na boisko. W weekendy odmawiał wyjazdu do rodziny albo propozycji spędzania wspólnego czasu z rodziną. Tłumaczył, że źle się czuje, jest zmęczony i woli zostać w domu. Z niecierpliwością czekał kiedy znów będzie mógł zagrać. Do tej pory zawsze sumiennie odrabiał lekcje, aż pewnego dnia zapomniał i otrzymał pierwszą jedynkę. Łukasz złościł się kiedy mama zwracała mu uwagę, że za dużo gra. Opuścił się w nauce, zaczął wagarować, wiedział, że w ciągu dnia rodziców nie będzie w domu. Zrobił straszną awanturę, gdy pewnego dnia matka chcąc zmotywować go do nauki zabrała mu kabel od internetu. Ulubiona gra wymagała bowiem bycia „online”.
Pierwszym sygnałem wskazującym na to, że korzystanie z komputera przez dziecko może być problemem jest rezygnowanie z innych aktywności na rzecz komputera, czyli objaw utraty kontroli. Łukasz przestał trenować piłkę nożną oraz spotykać się z przyjaciółmi, odmawiał udziału w aktywnościach proponowanych przez rodziców, stracił zainteresowanie nauką. Na utratę kontroli będzie wskazywało również przekraczanie czasu spędzanego przed komputerem w stosunku do wcześniejszych planów. Kolejnym wskaźnikiem są objawy odstawienia, czyli nasilające się dolegliwości psychiczne po przerwaniu lub ograniczaniu czynności. W sytuacjach kiedy rodzice zaczynają odciągać dziecko od komputera (tabletu), dziecko reaguje rozdrażnieniem, zdarzają się wybuchy agresji, rzucanie przedmiotami. Dziecko będzie odczuwało silną potrzebę korzystania z komputera. Można zaobserwować u niego oczekiwanie w napięciu i podekscytowaniu na moment, gdy uzyska dostęp do komputera. Kiedy dziecko przestaje interesować się jedzeniem, odmawia wykonywania prostych codziennych czynności, bo przymus grania staje się silniejszy od niego, może to świadczyć o rozwijającym się uzależnieniu.
Symptomy uzależnienia – co powinno nas zaniepokoić?
- ”Silna potrzeba/przymus korzystania z medium (np. komputera, telewizji);
- Utrata samokontroli w używaniu medium – zwiększanie czasu korzystania np. z sieci kosztem innych aktywności;
- Kontynuowanie nawyku mimo wystąpienia szkód fizycznych, psychicznych i społecznych;
- Wzrost tolerancji na medium (np. internet), sukcesywnie wydłużający się czas, po którym uzależniony osiąga pierwotny stan przyjemności;
- Uciekanie się do kłamstw, oszukiwania lub kradzieży pieniędzy w celu przeznaczenia ich na nałóg;
- Usprawiedliwianie nałogu przed innymi i samym sobą;
- Objawy odstawienia: pobudzenie psychoruchowe, lęk, obsesyjne myślenie o medium, rozdrażnienie, uczucie rozbicia, depresja, problemy z koncentracją, agresja skierowana na osoby ograniczające dostęp do medium, zaburzenie procesów poznawczych (w tym racjonalnej oceny sytuacji);
- Okłamywanie najbliższej rodziny i znajomych co do ilości czasu i środków przeznaczanych na oglądanie, granie, surfowanie itd.;
- Ucieczka w medium, by złagodzić pustkę, uczucie przygnębienia, samotność;
- Obniżanie się ocen, absencja w szkole, brak zainteresowania nauką oraz dotychczasowym
hobby;
- Zaniedbywanie obowiązków domowych;
- Obniżenie sprawności fizycznej, brak zainteresowania jedzeniem oraz utrzymaniem higieny osobistej, brak troski o własny wygląd.”
za: A. Ogonowska, „Uzależnienia medialne, czyli o patologicznym wykorzystaniu mediów”, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2014, s. 28–29.
Jeśli u dziecka występują 3-4 objawy z przytoczonej listy, może wskazywać to na rozwijające się uzależnienie.
Jest to sytuacja, w której rodzice powinni szczerze porozmawiać z dzieckiem i wspólnie ustalić zasady korzystania z komputera. Ważna będzie tutaj konsekwencja ze strony obojga rodziców. Jeśli problem zostanie w porę zauważony, skierowanie większej uwagi na dziecko oraz pomoc w zagospodarowaniu wolnego czasu, mogą okazać się wystarczające. Natomiast jeśli problem trwa długo i zaobserwowaliśmy, że doszło do ograniczania wszelkich aktywności na rzecz komputera, niezbędna może okazać się pomoc specjalisty i podjęcie terapii.
Warto dbać o relację z dzieckiem, spędzać z nim czas, wówczas szybko zaobserwujemy zmiany w zachowaniu dziecka, takie jak ograniczenie zainteresowań bądź izolację. Bardzo ważne jest, żeby nasze dziecko czuło, że jako rodzice mamy gotowość do wysłuchania go i zrozumienia jego problemów.
/źródło. blog 5.10.15/
